Początki
kolei w Terespolu i okolicy sięgają II połowy XIX wieku, kiedy to
w latach 1866 -1867 została wybudowana bardzo ważna ze
względów gospodarczych i militarnych Kolej Żelazna Warszawsko -
Terespolska. Była to trzecia linia kolejowa po Kolei Warszawsko –
Wiedeńskiej i Kolei Warszawsko - Petersburskiej, która powstała na
obszarze Królestwa Polskiego. Uroczyste
otwarcie całej Drogi Żelaznej Warszawsko – Terespolskiej z Pragi
(Warszawa) do Terespola z udziałem władz Królestwa Polskiego
odbyło się 5 (17) września 1867 roku.

Otwarcie
tej linii była poprzedzone kontrolą komisji wyznaczonej przez
władze Królestwa, która stwierdziła, że cała linia kolejowa
została wykonana zgodnie z zatwierdzonym uprzednio projektem budowy.
Komisja uznała także drogę za odpowiednią do eksploatacji,
spełniającą wszystkie warunki bezpieczeństwa i ruchu kolejowego
na całej linii. Starania o uzyskanie koncesji na budowę Drogi
Żelaznej Warszawsko – Terespolskiej zostały
ukończone w październiku 1864 roku. Wtedy to zostaje podpisany akt
prawny, na mocy którego pomysłodawca i inicjator tej inwestycji
Leopold Kronenberg – kupiec, przemysłowiec
i bankier ze znanej w tamtych czasach zamożnej rodziny żydowskiej
założył spółkę pod nazwą Towarzystwo Drogi Żelaznej
Warszawsko -Terespolskiej.
W
styczniu 1865 r. Towarzystwo zawarło umowę z przedsiębiorcami
angielskimi (Karol Vignoles i Tomasz Brassey) w sprawie warunków
i terminów budowy. Roboty rozpoczęto wiosną 1865 roku. Mimo różnych
trudności z nabywaniem gruntów pod tą budowę, prace
postępowały jednak szybko i sprawnie. Wszystkie roboty ziemne i
przygotowawcze (m.in. wytyczenie kierunku linii, opracowanie profilu
trasy, niwelacja terenu, budowę wysokich nasypów kolejowych, budowę
mostów, przejazdów, dostawę szyn, podkładów itp) wykonano w
latach 1865 - 1866. Także, jeszcze w roku 1866 zaczęto
wznosić budynki na stacjach i przystankach oraz zwozić z Anglii i
Niemiec pierwsze partie zamówionego wcześniej taboru kolejowego.
W
dniu 8 maja 1866 roku w obecności namiestnika carskiego w
Królestwie Polskim Fiodora Berga, umieszczono w
fundamentach Dworca Terespolskiego w Warszawie (Praga) kamień
węgielny pod budowę Drogi Żelaznej Warszawsko – Terespolaskiej.
Od
tego dnia Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko -Terespolskiej jako
spółka akcyjna miała za zadanie wybudować, a później zająć
się eksploatowaniem przez 75 lat wybudowaną linią kolejową z
Warszawy (Praga) do Terespola n/Bugiem a w dalszych planach także do
Brześcia. Prezesem Zarządu Towarzystwa został jej
pomysłodawca. Kolej ta miała w wydanej koncesji przypisany tor o
szerokości rosyjskich dróg żelaznych (1520 mm). Cała
administracja i zarządzanie wzorowanie było jednak na kolei
Warszawsko – Wiedeńskiej. Zatrudnienie
i pomoc na tej kolei znajdowali przede wszystkim Polacy, uczestnicy
powstania styczniowego (1863 r.), powracający z sybiru zesłańcy.
Kolej tą nazywano wówczas także „sybirską koleją”. Od
roku 1866 główny nadzór nad budowę kolei Warszawsko -
Terespolskiej przejmuje i prowadzi Tadeusz Chrzanowski należący w
tamtym czasie do grona najwybitniejszych inżynierów polskich
(budował most Kierbedzia w Warszawie ), który po jej otwarciu
został dyrektorem i kierował jej eksploatacją do 1882 roku.
Tadeusz Chrzanowski zbudował również zaprojektowany przez siebie
most pod Terespolem na Bugu, który połączył kolej Warszawsko -
Terespolską z Brześciem. Most ten miał przekrój ok. 235 m i był
zbudowany z trzech przepustów, z których jeden obejmował główny
nurt rzeki, a dwa pozostałe przecinały groble i służyły do
przepuszczenia wód z wiosennych roztopów. Mimo zbudowaniu mostu na
Bugu w 1868 roku, odcinek Terespol – Brześć został oddany
do użytku znacznie później niż cała
linia Warszawa – Terespol, dopiero 1 marca 1870 r. Było to
związane również z usypaniem ogromnych nasypów ziemnych
przez bagna terespolskie. We
wrześniu 1866 roku oddany zostaje do użytku po dwóch latach budowy
pierwszy odcinek kolejowy od Pragi (obecnie Warszawa ) do Siedlec, a
dokładnie rok później bo we wrześniu 1867 roku Droga Żelazna
Warszawsko - Terespolska została ukończona, uroczyście
otwarta i oddana do użytku już na całym prawie 207
kilometrowym odcinku łącząc Warszawę z Terespolem.

Wszystkie
jej linie kolejowe były szerokotorowe (zgodnie z wydaną koncesją)
co pozbawiało ją połączenia mostem przez Wisłę z Warszawą a
tym samym z koleją Wiedeńską, która przebiegała przez zachodnią
część kraju i dawała połączenie kolejowe z całą Europą.
Uzyskana w 1874 r. przez Leopolda Kronenberga koncesja na
budowę Kolei Nadwiślańskiej (Kowel-Lublin-Warszawa-Mława z odnogą
Dęblin-Łuków) pozwoliło mu w 1877 r. połączyć torami szerokimi
i normalnymi przez most kolejowy na Wiśle stacje kolei
Nadwiślańskiej i kolei Terespolskiej ze stacją towarową Drogi
Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej. Dopiero takie rozwiązanie dało
możliwość bezpośredniego połączenia pomiędzy
szerokotorowymi kolejami Cesarstwa i Królestwa, a całą
Europą przez szlaki kolejowe kolei Wiedeńskiej. Była to polska
kolej prywatna aż do roku 1891 kiedy to z przyczyn politycznych i
nacjonalistycznych rząd rosyjski skupił akcje Drogi Żelaznej
Warszawa-Terespol i bezwzględnie przeprowadził rusyfikację
personelu na wszystkich samodzielnych i kierowniczych stanowiskach.
W styczniu 1871 roku kiedy Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko –
Terespolskiej, przejęło już w dzierżawę od rządu odcinek
kolejowy Terespol - Brześć, łączna liczba
stacji na całej drodze wynosiła 18 (12 dworców i 6 przystanków).
Dworce to: Praga, Miłosna, Mińsk, Mrozy, Kotuń, Siedlce, Łuków,
Międzyrzec, Biała, Chotyłów, Terespol i Brześć. Przystanki były
na stacjach: Dębe Wielkie, Sosnowe, Dziewule, Brzozowica, Sokule i
Szaniawy. Wszystkie budynki dworców były murowane, dwupiętrowe z
wyjątkiem Białej, gdzie budynek był jednopiętrowy. Natomiast na
wszystkich przystankach budynki pasażerskie były drewniane z
antresolami. Na stacji w Terespolu zbudowano Parowozownię, magazyn
towarowy, rampę z windą do ładowania różnych
towarów, 10 zwrotnic, murowany dwupiętrowy budynek dworca i
jeden peron dla pasażerów. Dworzec i zabudowania stacyjne zostały
ogrodzone parkanem a w miejscach narażonych na zawieje śnieżne
usypano wały ochronne zabezpieczające przed powstawaniem zasp . W
Terespolu były także 2 aparaty telegrafu Morse’a oraz dodatkowo
tzw. telegraf dzwonkowy, którego zadaniem było sygnalizowanie
dróżników o wyjściu pociągu z jednej stacji do drugiej. Fakt
uruchomienia połączenia kolejowego miał w tamtym czasie bardzo
duży wpływ i znaczenie dla późniejszego rozwoju wielu miast i
miasteczek na Podlasiu i Mazowszu, co wraz z budową szosy drogowej
zwanej Traktem Bitym Warszawa-Terespol-Brześć i rozwojem przemysłu
rolnego oraz przetwórczego spowodowało ogromny rozkwit handlu i
bogacenia się społeczeństwa. Droga Żelazna Warszawsko -
Terespolska była jedną z lepiej zorganizowanych arterii
komunikacyjnych do przewozu ludzi i różnych towarów. Podróżowało
się wówczas (do I wojny światowej) pociągami osobowymi
posiadającymi wagony klasy od I do IV. Poczekalnie na dworcach były
także podzielone na klasy. Były to klasy od I do III. Od roku 1919
wszystkie linie kolejowe w Polsce znalazły się pod zarządem
państwowym a 8 lutego tegoż roku powołane zostało Ministerstwo
Kolei Żelaznych (od 1932 r. – Ministerstwo Komunikacji). Rozwój
transportu kolejowego w II Rzeczpospolitej zaczął się szybko
rozwijać. Zaczęły powstawać nowe połączenia kolejowe, wzrastała
wymiana handlowa na linii wschód-zachód. Wybuch II wojny światowej
spowodował ogromne straty i zniszczenia w całej strukturze
kolejowej. Po wojnie i utworzeniu granicy państwowej pomiędzy
Polską a ZSRR na Bugu oraz zmianie sytuacji politycznej i militarno
- wojskowej w Polsce zaczął narastać w bardzo szybkim tempie
olbrzymi wzrost przewozów i przeładunków. Sytuacja taka
spowodowała konieczność szybkiej rozbudowy infrastruktury
kolejowej w okolicach Terespola i Małaszewicz. W połowie grudnia
1949 roku powstają w Małaszewiczach dwie pierwsze duże rampy przeładunkowe a w roku 1953
rozpoczyna się rozbudowa stacji Kobylany i Małaszewicze oraz budowa
nowych stacji, bocznic i ramp przeładunkowych takich jak Raniewo, Kowalewo, Wólka, Bór, Podsętków.

Obecnie
linia kolejowa nr 2 Warszawa -Terespol jest częścią
międzynarodowej linii E20, która jest fragment Korytarza
Transportowego Zachód – Wschód i łączy Berlin z Moskwą i Chinami. Linia
jest w całości 2-torowa i zelektryfikowana dopiero od
1980 roku przed Olimpiadą w Moskwie. Z racji swojego
międzynarodowego charakteru linia ta jest ciągle
modernizowana, aby dostosować ją do standardów unijnych,
umożliwiających jazdę pociągów pasażerskich z prędkością 160
km/h, a towarowych 120 km/h.
Całkowita
długość linii wynosiła 206 km 471 m.
Poszczególne
odcinków drogi oddawano do eksploatacji:
Według
kalendarza
rządowego:
Według kalendarza polskiego:
Warszawa
(Praga) – Siedlce 27 września 1866 r. Warszawa(
Praga) - Siedlce 9 październik 1866 r.
Siedlce
– Łuków 19 listopada 1866 r.
Siedlce - Łuków 1
grudzień 1866 r.
Łuków
– Międzyrzec 20 maja 1867 r.
Łuków - Międzyrzec
1 czerwiec 1867 r.
Międzyrzec
– Biała 28 czerwca 1867 r.
Międzyrzec - Biała 10
lipiec 1867 r.
Biała
– Terespol 5 września 1867 r.
Biała
- Terespol 17 wrzesień 1867 r.
Oprac:
Adam Rymaszewski